Marktontwikkelingen

In 2016 is de volatiliteit in de agrarische markten beïnvloed door geopolitieke ontwikkelingen en wisselende handelsstromen. Aan het begin van het jaar waren de prijzen voor met name melk en vlees in alle landen bijzonder laag. Rond het midden van het jaar zijn deze prijzen iets aangetrokken maar nog niet tot een dusdanig niveau dat er overal sprake kon zijn van een gezonde bedrijfsvoering voor de veehouderij. In combinatie met de steeds striktere Europese wetgeving op het gebied van milieu en dierenwelzijn, stelt dit agrarische ondernemers voor grote uitdagingen. ForFarmers steunt boeren hierbij door zich met de Total Feed-benadering te richten op het helpen verbeteren van het rendement voor boeren, door duurzame oplossingen te bieden samen met advies.

 

1.4.2.1

Algemeen

Er is in de wereld sprake van een groeiende populatie en een toenemende welvaart waardoor de vraag naar dierlijke eiwitten stijgt. Tegelijkertijd is er bij de productie van deze producten in de meer welvarende landen steeds meer aandacht voor milieu en welzijn van mens en dier. De diervoederindustrie heeft gezien haar positie in de waardeketen een belangrijke rol in het oplossen van duurzaamheidsvraagstukken bij de productie van vlees, eieren en zuivel. Duurzaamheid is dan ook een integraal en vanzelfsprekend onderdeel van de bedrijfsvoering van ForFarmers. Dit betreft aspecten als de benutting van schaarse grondstoffen, de belasting van het milieu, de aandacht voor mens en maatschappij en het behartigen van dierenwelzijn. ForFarmers wil in de veevoerindustrie voorop lopen in duurzaamheid, vooral op het gebied van grondstoffengebruik, productie & logistiek, en (voer)concepten gericht op efficiëntie en meer dierenwelzijn. ForFarmers heeft haar duurzaamheidsstrategie in 2016 verder aangescherpt en rapporteert hier uitgebreid over in het hoofdstuk Duurzaamheid en Innovatie.

Grondstoffenmarkt

De belangrijkste grondstoffen die ForFarmers inkoopt, zijn graansoorten als mais, tarwe en gerst en plantaardige eiwitbronnen als soja-, raap- en zonnebloemschroot. Daarnaast vormen vezelrijke grondstoffen een belangrijke categorie. Hieronder vallen onder andere bijproducten uit de zetmeelindustrie en de oliezadenverwerking en producten die ontstaan bij de droge vermaling van granen. Andere categorieën zijn vetten en oliën en de zogeheten voeradditieven zoals aminozuren, vitamines en mineralen.

Terwijl de productie van vooral tarwe en mais in Europa in 2016 lager was dan verwacht, bereikten de oogsten van granen en oliehoudende zaden wereldwijd recordhoogten.

Grondstofkosten vormen een aanzienlijk aandeel in de kostprijs van voer. Veranderingen in grondstofprijzen worden doorgegeven aan de klanten. Het inkoopproces en de combinatie van grondstoffen in het voer (de formulatie) is daarom een zeer belangrijke activiteit van ForFarmers. De inkoop van grondstoffen kan worden opgesplitst tussen micro-ingrediënten (zoals aminozuren en mineralen) en macro-ingrediënten (grondstofgroepen als granen, plantaardige eiwitten, vezelrijke grondstoffen en plantaardige oliën). Door de inkoop van micro-ingrediënten en premixen zo veel mogelijk te concentreren bij een strategische partner profiteert ForFarmers van schaalvoordelen bij de inkoop van deze grondstoffen. ForFarmers richt zich bij de inkoop van de macro-ingrediënten vooral op de efficiëntie van het inkoopproces, en optimalisatie van de voersamenstelling, zonder dat dit de nutritionele prestaties van het voer beïnvloedt.

Agrarische ondernemers

Boeren worden geconfronteerd met stijgende kosten door toegenomen regelgeving, voornamelijk gericht op dierenwelzijn en milieu. Mede daardoor gaat de schaalvergroting en professionalisering van de sector onverminderd door. De complexiteit op het agrarische bedrijf neemt verder toe en dat leidt tot een veranderde vraag richting veevoerindustrie: er is een toenemende behoefte aan geïntegreerde oplossingen en aan goede monitoring van technische en financiële resultaten. De hoeveelheid vastgelegde data op dier- en bedrijfsniveau groeit sterk. Het is echter de kunst deze data te vertalen naar toepasbare managementinformatie. ForFarmers speelt hierop in door naast innovatieve voer- en managementconcepten ook monitoringssystemen aan veehouders te bieden die hen in staat stellen zo efficiënt mogelijk te produceren en hun rendement te verhogen.

Naast de specifiek agrarisch gerelateerde veranderingen waren er ook geopolitieke ontwikkelingen in 2016 die van invloed zijn op de markten waarin de klanten van ForFarmers actief zijn, zoals het besluit tot de Brexit en de aanhoudende Russische handelsbeperkingen. De impact hiervan op de agrarische sector in West-Europa is nog onzeker. Door de waardedaling van het Britse pond ten opzichte van de euro na de Brexit-beslissing is import van producten over het algemeen aanzienlijk duurder geworden voor het Verenigd Koninkrijk. Aangezien dit land niet zelfvoorzienend is voor varkensvlees, gevogelte en zuivelproducten lijkt deze situatie een lokale stimulans voor de veehouderij te kunnen bieden.

Rundvee

De melkprijzen lagen medio 2016 op het laagste niveau sinds jaren. Terwijl dit voornamelijk in Nederland en België initieel leidde tot een verhoging van de melkproductie, resulteerde het in het Verenigd Koninkrijk in een reductie van de veestapel en daarmee vermindering van productie. In de tweede helft van 2016 steeg de melkprijs aanzienlijk door de combinatie van afnemende productie en sterke vraag. In het Verenigd Koninkrijk lag de melkprijs echter nog steeds onder het niveau van 2015.

Wereldwijd blijft er een sterke vraag naar zuivel. Dit komt vooral door de het samenvallen van een afnemende productie in Europa met een groeiende vraag naar melkproducten vanuit China. Voor de zuivelsector in Noordwest-Europa, met een productportfolio met hoge toegevoegde waarde en een sterke exportpositie, zijn er goede toekomstperspectieven.

Varkens

Evenals de prijzen voor zuivelproducten, waren de varkensprijzen in het begin van 2016 erg laag. In de tweede helft van het jaar herstelden de varkensprijzen doordat de Europese vraag naar en aanbod van varkensvlees weer meer in balans kwamen als gevolg van een afname in het aantal dieren. Een grotere vraag naar varkensvlees uit China zorgde voor een sterke Europese export en een stijging van prijzen. In het Verenigd Koninkrijk nam het aantal varkens, als reactie op de lage prijzen, eerst af. In het tweede halfjaar stegen de prijzen echter, en in het derde kwartaal stabiliseerde het aantal dieren. Een groei van deze sector, waarin ForFarmers een goede marktpositie heeft, op middellange termijn lijkt daarmee reëel. Zeker gezien het feit dat de Britse varkenssector slechts in circa 60% van de lokale vraag kan voorzien en de 40% noodzakelijke import van varkensvlees duurder is geworden als gevolg van de devaluatie van het Britse pond.

Pluimvee

In de pluimveehouderij hebben wetgeving en initiatieven op het gebied van diergezondheid en dierenwelzijn veel impact. Enerzijds brengen deze ontwikkelingen extra kosten met zich mee, anderzijds creëert de forse groei van de markt voor diervriendelijk geproduceerd vlees ook veel kansen. In de legsector is verlenging van de levensduur van leghennen en daarmee van de legperiode, een van de belangrijkste aandachtspunten. Daarnaast is in Duitsland het verbod op snavelbehandeling vervroegd ingevoerd. ForFarmers speelt hier met het voedingsconcept Forza speciaal op in.

In de pluimveemarkt neemt de concurrentie toe. De productie in de Verenigde Staten herstelde zich sneller dan verwacht. Bovendien neemt het aantal dieren per bedrijf door de ontwikkeling van welzijnsconcepten in Noordwest-Europa af en wordt de conventionele productie meer en meer door landen zoals Polen en Oekraïne overgenomen. Als gevolg van deze ontwikkelingen daalden de prijzen voor vleespluimvee in 2016 aanzienlijk.

In 2016 is het aandeel van welzijnsconcepten gegroeid. Voor 2017 wordt een voortzetting van deze ontwikkeling verwacht.

Geiten

Geitenhouders in Nederland bevinden zich in een gunstige positie; er is veel vraag naar hun producten en er wordt een goede prijs voor betaald. Dit geldt ook voor de andere landen waarin ForFarmers actief is, echter buiten Nederland is de omvang van de geitensector beperkt. ForFarmers ondersteunt de Nederlandse ondernemers met een gespecialiseerd team en is met het Capri-concept voor geiten zeer succesvol in deze markt.

Biologisch

Dit segment professionaliseert zich steeds verder, maar afgezet tegen de gangbare veehouderij blijft het een nichemarkt. Door de toenemende aandacht voor dierenwelzijn en bewustwording rondom voeding blijken consumenten meer geneigd de hogere prijs voor biologische producten te betalen. Hierdoor groeit deze markt nog steeds en blijft het rendement voor biologische veehouders goed. De beschikbaarheid van biologische grondstoffen is steeds meer een punt van aandacht. ForFarmers is in de biologische markt actief onder de naam Reudink en beschikt voor de productie van de voeders over een gespecialiseerde fabriek. Daarnaast produceert ForFarmers (Reudink) voor Agrifirm voer voor deze markt op basis van loonproductie.

Mengvoerindustrie

De Total Feed-portfolio van ForFarmers bestaat uit mengvoer, jongdiervoeders en speciaalvoer, vloeibare en steekvaste co-producten, enkelvoudige grondstoffen, zaaizaden, meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen en kuil-toevoegmiddelen ten behoeve van ruwvoer. Omdat boerenbedrijven groter worden is er toenemende interesse voor ‘home-mixing’. De benadering van ForFarmers om totale voeroplossingen aan te bieden sluit hier goed bij aan.
De mengvoermarkt is internationaal gezien sterk gefragmenteerd. In Nederland hebben de drie grootste veevoerbedrijven een marktaandeel van ongeveer 60%, terwijl de overige 40% verdeeld is over circa 90 andere voerproducenten. ForFarmers, Agrifirm en De Heus zijn de grotere veevoerbedrijven in Nederland. In het Verenigd Koninkrijk geldt voor mengvoer en ‘blends’ dat de drie grootste bedrijven circa 35% marktaandeel bezitten. Hiertoe behoren AB Agri, ForFarmers en J Thompson. Daarnaast zijn er circa 150 kleinere spelers in de markt. De grootste veevoerbedrijven in België (Aveve, VandenAvenne, ForFarmers) vormen circa 35% van de markt. In andere Europese landen is sprake van meer fragmentatie, zoals onder andere in Duitsland waar Agravis, DTC, Bröring en ForFarmers belangrijke veevoerbedrijven (tezamen ongeveer 30% marktpositie) zijn. Daarnaast zijn er in Duitsland nog ongeveer 300 kleinere concurrenten. Veevoerbedrijven zijn vaak eigendom van een coöperatie of een familie.
ForFarmers valt in vergelijking met de concurrentie op door de gerichte positie die zij inneemt in de waardeketen: het leveren van (voer)oplossingen op het boerenerf. De Europese markt consolideert en schaalgrootte is van cruciaal belang om concurrerend en leidend te kunnen zijn. Dit geldt ook voor ForFarmers, dat zich met het One ForFarmers efficiëntieprogramma richt op het optimaal benutten van de schaalgrootte door onder meer investeringen in voerconcepten, innovatie en trainingen voor de commerciële organisatie.

1.4.2.2

1.4.2.3

In het kader van dit programma worden er op allerlei terreinen, zoals op het gebied van supply chain, administratieve afdelingen en marketing, projecten gestart en uitgevoerd, om zo kostenefficiënt mogelijk te werken. Daarnaast richt ForFarmers zich op het overnemen van bedrijven om daarmee marktposities te optimaliseren.

Overheid

Wetgeving

Wet- en regelgeving op het gebied van duurzaamheid en milieu wordt veelal op Europees niveau ontwikkeld. Echter, bij de implementatie ervan leggen nationale overheden de lat soms hoger dan de EU aangeeft. Zo heeft Duitsland – met instemming van de Duitse pluimveesector – het verbod op snavelbehandeling bij leghennen dit jaar al ingevoerd, terwijl het op Europees niveau pas in 2018 van kracht wordt. Een ander voorbeeld betreft gemedicineerd voer voor varkens. Terwijl dit in Duitsland en Nederland al enige jaren niet meer wordt toegepast, en de regels hiervoor in België inmiddels zijn aangescherpt, wordt in het Verenigd Koninkrijk nu aan varkenshouders gevraagd hun antibioticagebruik te registreren. Dit gebeurt nu nog op vrijwillige basis, maar zal waarschijnlijk in 2017 verplicht worden.

Ten aanzien van het maximale gehalte aan vitamine A, zink en koper in diervoeder zijn er eveneens Europese regels, wetten en voorstellen die nog moeten worden goedgekeurd. Zo stelt onder meer de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) voor om het maximaal toegestane kopergehalte in het voer te verlagen waardoor de koperuitstoot via de mest aanzienlijk zal afnemen. Dit zou een bijdrage kunnen leveren aan de vermindering van antimicrobiële resistentie. Daarnaast bezint de EU Commissie zich momenteel op de regelgeving voor de toepassing van dierlijke eiwitten in diervoeder. Mogelijk wordt het gebruik van varkenseiwitten in pluimveevoer en van kippeneiwitten in varkensvoer op termijn verruimd. Verder is er een voorstel in de maak om toepassing van insecteneiwit in voer voor niet-herkauwers toe te staan.

Na de afschaffing van het melkquotum in 2015 en de daaropvolgende toegenomen melkproductie, heeft de Nederlandse overheid besloten fosfaatrechten in te voeren met ingang van 2018. De Nederlandse zuivelketen (zuivelindustrie, veevoerbedrijven, LTO, adviesorganisaties en overheid) heeft besloten tot een gezamenlijke aanpak om de fosfaatreductie te realiseren. Het pakket aan maatregelen, per 1 maart 2017, richt zich op drie pijlers: subsidie voor veehouders die stoppen (de ‘stoppersregeling’), heffing voor het aanhouden van teveel dieren en het terugbrengen van het fosforgehalte in mengvoer. ForFarmers begrijpt en ondersteunt deze maatregelen omdat zij noodzakelijk zijn om de derogatie in 2017 en zicht op derogatie 2018 – 2021 te behouden. ForFarmers verwacht dat dit de komende tijd wel zal leiden tot enige reductie in de afzet van volume in de melkveesector in Nederland.

Als gevolg van burgerinitiatieven is de regelgeving in Duitsland en Nederland met betrekking tot vestigingsbeleid voor de agrarische sector aangepast en verzwaard. Het is daardoor in sommige gebieden vrijwel onmogelijk om op nieuwe locaties stallen te bouwen of op bestaande locaties uit te breiden.

Meer verantwoordelijkheid voor agrarische sector

In het algemeen wordt de verantwoordelijkheid voor succesvol ondernemen steeds meer bij de agrarische sector zelf gelegd. In Duitsland geldt bijvoorbeeld in sommige gebieden dat de veevoerindustrie de controle op de eigen sector zelf moet betalen. Tegen deze verandering is veel verzet vanuit de industrie. In Nederland is de zuivelindustrie sterk georganiseerd en neemt FrieslandCampina, dat 80% van alle melk in Nederland verwerkt, het voortouw. In België en het Verenigd Koninkrijk, waar de verwerkende industrie meer gefragmenteerd is, ligt het initiatief meer bij boerenorganisaties waardoor er minder sprake is van ketenregie. Zowel retail-organisaties als de verwerkende industrie bepalen in Duitsland de regie.

In juni 2016 publiceerde de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV) het Vitaliseringsplan Nederlandse Varkenshouderij. Door een nauwere samenwerking tussen ketenpartners op het gebied van innovatie, kostprijsverlaging en mestverwerking wil men de omslag maken van een aanbod- naar een vraag-gestuurde markt, een sterkere exportpositie realiseren, het imago van de sector verbeteren en hogere opbrengsten voor varkenshouders genereren.

Retail

De invloed van retail-organisaties in de voedselproductieketen blijft onverminderd groot. In het Verenigd Koninkrijk hadden retailers altijd al een sterke positie, maar ook in België zien we door fusies van retailers een geconcentreerder speelveld ontstaan. Nederlandse supermarkten verkopen nu bijvoorbeeld alleen nog pluimveevlees afkomstig van traag groeiende kuikens, met minder dieren per vierkante meter. In de Belgische en Duitse markt wordt eveneens een toename, alhoewel trager dan in Nederland, van het aantal welzijnsconcepten in de vleespluimveesector verwacht. De varkenssector telt veel verschillende – vaak regionale – initiatieven die zich onderscheiden op het gebied van duurzaamheid en dierenwelzijn.

Produceren van vlees voor welzijnsconcepten die soms aangestuurd worden door retail, schept kansen voor agrarische ondernemers, maar stelt ook andere eisen die vaak hogere productiekosten met zich meebrengen. In toenemende mate worden specifieke concepten verkozen boven massaproposities. ForFarmers adviseert en begeleidt veehouders bij de omschakeling en levert passende voerproducten zodat zij op rendabele wijze aan de eisen kunnen voldoen. Dankzij haar nutritionele kennis en brede ervaring is ForFarmers in staat ondernemers te ondersteunen bij de ontwikkeling van nieuwe, duurzame concepten. ForFarmers heeft in de varkens- en pluimveesector speciale key-accountmanagers aangesteld als vaste contactpersoon voor bedrijven die binnen een concept werken. Deze accountmanager weet welke impact het werken binnen een concept heeft op de beslissingen en werkwijzen van een bedrijf en ondersteunt de ondernemer bij het vinden van de juiste balans tussen toegevoegde waarde en toenemende kosten.

Consumenten

In Noordwest-Europa is er een groeiende belangstelling voor de kwaliteit en herkomst van voedingsmiddelen. Er is sprake van een algemene, maar ook door de politiek gedreven, aandacht voor gezondheid. Prijs en gemak blijven echter een factor van betekenis. Specifieke voorkeuren, zoals voor biologische en lokale producten nemen toe. Ook is er een toenemende aandacht voor niet genetisch gemodificeerd voedsel, vooral in Duitsland. Dit palet aan schuivende en veranderende behoeften en vereisten zorgt voor een steeds gevarieerdere vraag naar voedingsmiddelen. Hier speelt ForFarmers op in met concepten en advies.

Nu de economische crisis in Europa achter de rug lijkt te zijn en consumenten meer vertrouwen in de economie lijken te hebben, neemt het restaurantbezoek toe, is er weer meer aandacht voor hoogwaardig voedsel en verschijnen er vooral in het zuivelschap weer veel nieuwe producten. Na de tijdelijke daling gedurende de crisis, is de consumptie van dierlijke eiwitten in de vorm van vlees, kip en zuivelproducten in de EU weer hersteld. Op de langere termijn is de consumptie van dierlijke eiwitten over het geheel genomen stabiel. Er tekent zich echter een groeiende voorkeur voor gevogelte en een dalende vraag naar varkensvlees af. Daarnaast is er een toenemende groep mensen die minder vlees eet.

1.4.2.4